Sarj Olabilen Piller
Ni-Cd (Nikel-Kadmiyum) Akü Nikel-kadmiyum piller için, oldukça yaygın kullanımları nedeniyle daha fazla teknik bilgi vermek gerekmektedir. Bu pillere akü demek de özelliği nedeniyle mümkündür.Bu akülerin otolardaki kurşun aküler gibi açık olup, su takviyesi yapılabilen fazla pahalı ve çok uzun ömürlü olan tipleri olduğu gibi, nor-
mal kuru pil görünümünde ve boyutlarında olanları, daha yaygın olarak kullanılmaktadır. Sizlere bu tip 1,2 voltluk şarj olabilen piller hakkında kullanım bilgileri vereceğim.
Gaz sızdırmayan tam korumalı bu piller, çok uzun ömürlüdür. Yüzlerce kere şarj ve deşarj yapılabilir . Dört kapasite değerinde Ni-Cd pil Aselsan tarafından Türkiye'de üretilmekte olup, şarj âletleri de hazır satılmaktadır. Kullanım ve doldurma (şarj) şartlarına riayet edilirse, uzun ömürlüdürler. Ekte bir şarj âleti şeması veriyorum. Üzerindeki akım sınırlama direncini hesaplayabilmeniz için, cetveldeki akım değerlerini dikkate alın.
Saat ve elektronik âletlerde kullanılan düğme tipleri var ise de oldukça pahalıdır ve özel yuvalı şarj âleti gerekmektedir.
Genel kullanım bilgileri.
1 — Kurşun akülerdeki gibi sabit gerilim ile değil, SABİT AKIM ile şarj edilirler. Bu akım miktarı, cetvelde verilmiştir.
2 — 0°C altında ve 50°C üstünde şarj edilmezler.
3 — Madenî bir nesne ile kısa devre olmamalıdırlar ve aşırı deşarj, pilin ömrünü kısaltır.
4 — Aşırı deşarj olmuş veya uzun müddet (6 aydan fazla) kullanılmamış pillerin nominal şarj, ile 24 saat şarj edilmeleri tavsiye edilir.
5 — Şarj tutmadığı kanaatine varılırsa, bir minik ampul ile hızlı deşarja tabi tutup, tekrar şarj etmek, size pilinizi kazandırabilir. Sakın bozuldu diye atmayın,
6 — Birbirine uygun bir kapta seri bağlayıp, daha yüksek gerilimler elde etmek için, kesinlikle lehim yapmayın. Lehimleme sıcaklığı pili bozar. Nokta kaynağı tavsiye edilir.
7 — Pillerin, kullanımda 1 voltun altına kadar deşarj olmaları da pilin ömrünü kısaltır. Kullanırken uygun aralarda hassas bir voltmetre ile yükte iken, gerilim ölçüp, ne kadar ara ile şarj etmeniz gerektiğini kendiniz kararlaştırabilirsiniz veya kullandığınız cihaz radyo ise, ses zayıflığı, lâmba ise ışık zayıflığı, size sınıra geldiğinizi şarj etmeniz gerektiğini hatırlatacaktır.
8 — Ni-Cd pillerin üzerlerinde uzun zaman kullanılmadıkları için kristal toz zerrecikleri birikmişse, kuru bir bezle siliniz, endişe etmenize gerek yoktur.
9 — Şarj âletinin bir tane pil şarj etmek için gerekli gerilim çıkışı boşta 2,5 volt olmalıdır. Şarjın başında akü uçlarında gerilim 1,3 volt, tam dolma sonunda 1,5 volt gerilim görülecektir.
10 — Doldurmaya bağlanan zayıflamış pilin ilk andaki doldurma akımı (1,2X1 deşarj akımı) kadar sabit bir akım olması gerekir.
1 deşarj akımı = tam dolu bir pilin on saatte verebileceği akım miktarıdır; aynı zamanda pilin normal şarj etme akımıdır (Nominal şarj akımı). Cetvelde bir saatte verebileceği akım miktarı verilmiştir. Meselâ bir büyük pil bir saatte 4 amper vebileceğine göre, on saatte 400 mA'lik bir akım verebileceğini anlarız. Dolayısıyla bu pil 480 mA'lik bir sabit akım ile şarja başlamışsa, iyi bir şarj âleti yapmışız demektir. Şarj ilerledikçe 400 mA normal şarj akımı seviyesine inmelidir. Akım ayarını şarj âleti çıkışına seri koyacağımız bir direnç ile temin ederiz.
11 — Pil tam dolunca nominal akımın % 20'si bir seviyede devamlı olarak şarja bağlı kalabilir. En büyük pil için nominal değer, 400 mA olduğundan, % 20'si 80 mA ile şarjda kalabilir. Bu durum özel şarj aleti komparatörüyle sağlanır (Bk Ic 741).
12 — Hızlandırılmış şarj daha yüksek akım değerlerinde, meselâ en büyük Ni-Cd için 4 amper ve bir saatlik zamanda yapılabilir ise de sinterlenmiş elektrottu akü için geçerlidir ve zaman ayarlı şarj âleti gerekir. Aşağıdaki tabloda 20°C ortam sıcaklığında Aselsan pilleri için bir karakteristik listesi veriyorum. Pil ölçüleri, maksimum boyutlardır. Bütün Ni-Cd pilleri yapısı ayni normlara göre imâl edildiği için genel bir listedir.